Leki w pierwszej pomocy – co się zmieniło i co warto wiedzieć?
Czy wiesz, że jako świadek zdarzenia możesz dziś nie tylko zadzwonić na numer alarmowy czy wykonać uciski klatki piersiowej, ale również… podawać leki w pierwszej pomocy?
Brzmi zaskakująco? Do niedawna – rzeczywiście – temat budził wiele obaw, mitów i nieporozumień. Ale wszystko zmieniło się w maju 2025 roku. Dzięki nowelizacji ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, dziś każdy świadek może skuteczniej działać w sytuacjach zagrożenia życia.
Leki w pierwszej pomocy – nowelizacja ustawy z 2025 roku
7 maja 2025 roku Prezydent RP podpisał nowelizację ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. To kamień milowy, który po raz pierwszy precyzyjnie zdefiniował, czym jest pierwsza pomoc i jakie działania obejmuje.
Zgodnie z nowelizacją, pierwsza pomoc to:
„zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym z wykorzystaniem wyrobu medycznego, wyposażenia wyrobu medycznego, zestawu zabiegowego i systemu w rozumieniu odpowiednio art. 2 pkt 1, 2, 10 i 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG (Dz. Urz. UE L 117 z 05.05.2017, str. 1, z późn. zm.2)) oraz produktów leczniczych dostępnych na miejscu zdarzenia, dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”
Co to oznacza w praktyce?
Osoba udzielająca pierwszej pomocy może zastosować produkty lecznicze dopuszczone do obrotu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, jeśli są dostępne na miejscu zdarzenia, a ich użycie ma na celu ratowanie zdrowia lub życia.
Leki w pierwszej pomocy – jakie masz możliwości jako świadek zdarzenia?
Nowelizacja ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2025 roku nie tylko pozwala na stosowanie leków w pierwszej pomocy przez osoby niemedyczne, ale przede wszystkim daje konkretne, legalne narzędzia działania w sytuacjach zagrożenia życia. To ogromna zmiana, która pozwala świadkom działać szybciej, skuteczniej i – co najważniejsze – bez obaw o przekroczenie uprawnień.
Ale co dokładnie możesz zrobić, jako świadek zdarzenia?
1. Możesz podać lek dostępny bez recepty
W sytuacjach nagłych masz prawo sięgnąć po produkty lecznicze ogólnodostępne – takie, które nie wymagają recepty lekarskiej. Mogą to być np.:
glukoza w żelu – podana osobie z objawami niedocukrzenia,
aspiryna – w przypadku podejrzenia zawału serca,
lek przeciwhistaminowy – przy reakcji alergicznej,
węgiel aktywowany – przy zatruciu pokarmowym (tylko u osoby przytomnej).
Twoje działanie powinno wynikać ze zrozumienia objawów i podstawowej wiedzy na temat danego leku.
2. Możesz pomóc poszkodowanemu użyć jego własnych leków na receptę
Jeśli poszkodowany:
ma przy sobie lek,
wie, jak go użyć,
lub jego opiekun/rodzina informują Cię, że lek jest potrzebny –
masz prawo mu w tym pomóc.
Dotyczy to m.in. takich leków jak:
adrenalina w autostrzykawce (np. EpiPen) – przy wstrząsie anafilaktycznym,
inhalator – przy ataku astmy,
wlewka doodbytnicza z diazepamem – przy napadzie drgawek,
glukagon w ampułko-strzykawce (GlucaGen) – przy ciężkiej hipoglikemii i utracie przytomności.
Nie podajesz leku „od siebie” – pomagasz osobie przyjąć to, co już ma przepisane. To działanie w pełni zgodne z przepisami.
3. Możesz działać w oparciu o zdrowy rozsądek i ogólną wiedzę
Nowelizacja ustawy nie oczekuje od Ciebie, że staniesz się lekarzem. Wręcz przeciwnie – podkreśla, że świadek ma prawo działać w granicach dostępnej wiedzy i własnych kompetencji.
Jeśli rozpoznajesz objawy anafilaksji, a osoba posiada EpiPen – działasz.
Jeśli widzisz, że ktoś z cukrzycą ma typowe objawy hipoglikemii i jest przytomny – możesz podać glukozę.
Jeśli wiesz, że dana osoba od lat choruje na astmę i ma duszność – możesz pomóc użyć inhalatora.
Twoje działanie nie wymaga certyfikatu – wymaga odwagi, zdrowego rozsądku i podstawowej wiedzy.
Dlaczego to tak ważne?
Bo w realnej sytuacji:
czas przyjazdu karetki może wynieść 5–15 minut (lub więcej),
sekundy decydują o przeżyciu – np. przy obrzęku krtani, nagłej utracie przytomności czy zawałach,
leki w pierwszej pomocy mogą wypełnić tę lukę między zdarzeniem a profesjonalną interwencją.
Dobrze przeszkolony i świadomy świadek zdarzenia staje się dziś pierwszym ogniwem łańcucha przeżycia – nie tylko przez uciskanie klatki piersiowej, ale także dzięki umiejętnemu podaniu odpowiedniego leku.
Leki w pierwszej pomocy – kiedy je stosować? (Praktyczne przykłady)
Poniżej przedstawiamy konkretne sytuacje, w których użycie leków w pierwszej pomocy może być kluczowe. Każdy przypadek został opisany z uwzględnieniem objawów, leku oraz sposobu postępowania.
1. Adrenalina (epinefryna) – wstrząs anafilaktyczny
Objawy: obrzęk języka i gardła, duszność, wysypka, spadek ciśnienia, utrata przytomności.
Lek: autostrzykawka EpiPen (dla dorosłych 0,3 mg, dla dzieci do 6 r.ż. 0,15 mg).
Działanie: rozluźnia oskrzela, podnosi ciśnienie krwi, zmniejsza obrzęk.
Jak użyć: mocne wbicie w udo, można podać przez ubranie. Lek działa w ciągu 2–3 minut.
Prawo pozwala na użycie adrenaliny przez świadka zdarzenia, jeśli pochodzi ona od poszkodowanego.
2. Salbutamol (Ventolin) – napad astmy
Objawy: świszczący oddech, duszność, trudność w mówieniu, niepokój.
Lek: inhalator z salbutamolem (najczęściej 100–200 mcg/dawkę).
Jak użyć: 1–2 wdechy z inhalatora, co kilka minut do ustąpienia objawów.
Pomoc w użyciu inhalatora jest zgodna z przepisami – to nadal pierwsza pomoc.
3. Glukagon (GlucaGen) – ciężka hipoglikemia z utratą przytomności
Objawy: utrata przytomności, brak reakcji, niska glikemia, zimna i wilgotna skóra.
Lek: GlucaGen HypoKit (ampułko-strzykawka).
Dawkowanie:
dzieci <25 kg – 0,5 mg,
dzieci >25 kg i dorośli – 1 mg.
Droga podania: domięśniowa lub podskórna.
Po podaniu ułóż poszkodowanego na boku, bo mogą wystąpić wymioty.
4. Glukoza doustna – lekkie niedocukrzenie
Objawy: drżenie, zawroty głowy, zaburzenia mowy, agresja, uczucie głodu.
Co podać: glukoza w żelu, cola, słodzony sok, kostki cukru.
Dawkowanie: 10–20 g glukozy.
Warunek: poszkodowany musi być przytomny i zdolny do połykania.
5. Relsed (diazepam) – drgawki
Objawy: uogólnione drgawki, sztywność ciała, utrata przytomności.
Lek: Relsed we wlewce doodbytniczej (5 mg, 10 mg).
Jak użyć: zgodnie z wagą ciała, najlepiej po konsultacji z opiekunem dziecka.
Kiedy: gdy drgawki trwają >5 minut lub powtarzają się.
6. Aspiryna – podejrzenie zawału serca
Objawy: silny ból zamostkowy, promieniowanie do barku, szyi, żuchwy, potliwość.
Lek: kwas acetylosalicylowy – 150–300 mg.
Jak działa: zmniejsza agregację płytek, spowalnia tworzenie zakrzepu.
Jak podać: tabletka do rozgryzienia i połknięcia.
Przeciwwskazania: wrzody, krwawienia, alergia na ASA.
O czym jeszcze warto pamiętać stosując leki w pierwszej pomocy?
Zanim zdecydujesz się na zastosowanie konkretnego leku w pierwszej pomocy, warto mieć na uwadze kilka kluczowych zasad, które powinny przyświecać każdemu świadkowi zdarzenia:
Nie każdy lek działa natychmiast
Nie wszystkie leki w pierwszej pomocy przynoszą ulgę w ciągu kilku sekund. Przykładowo – glukagon działa po kilku minutach, a aspiryna zapobiega pogłębieniu zawału, ale nie znosi natychmiast bólu. Nie zrażaj się brakiem szybkiego efektu – Twoje działanie może uratować życie w perspektywie kilku minut.
Leki nie zastępują podstawowych czynności ratunkowych
Podanie leku nie zwalnia Cię z konieczności oceny stanu poszkodowanego, zapewnienia drożności dróg oddechowych, wykonania RKO, ułożenia w pozycji bocznej czy wezwania pomocy. Leki w pierwszej pomocy są wsparciem – nie substytutem pierwszych działań.
Nie zapominaj o przeciwwskazaniach
Aspiryna? Świetna w zawale, ale nie dla osób z krwawieniem z przewodu pokarmowego. Węgiel aktywowany? Pomocny w zatruciu – ale nie u osoby nieprzytomnej. Glukoza? Tylko jeśli ktoś może ją połknąć. Działaj zawsze z myślą o bezpieczeństwie – nie tylko skuteczności.
Leki w pierwszej pomocy – realne wsparcie w sytuacjach krytycznych
Widzisz osobę, która traci przytomność. Ktoś dusi się po użądleniu pszczoły. Dziecko ma drgawki, a obok panika. Co robisz?
Dziś – po nowelizacji ustawy z 2025 roku – masz narzędzia, by realnie pomóc. Leki w pierwszej pomocy są już nie tylko domeną ratowników czy lekarzy. Są dostępne i legalne dla każdego przeszkolonego świadka zdarzenia.
Twoje działania mogą:
podnieść poziom cukru u osoby z cukrzycą,
przywrócić oddech przy ciężkiej reakcji alergicznej,
zapobiec powikłaniom neurologicznym u dziecka z padaczką,
zmniejszyć skutki zawału serca.
To ogromna odpowiedzialność, ale też szansa na uratowanie życia.
Dlaczego warto przejść szkolenie z pierwszej pomocy?
Znajomość leków w pierwszej pomocy to jedno. Ale ich rozsądne i skuteczne zastosowanie wymaga czegoś więcej: praktyki, zrozumienia objawów i pewności działania.
Na naszych szkoleniach z pierwszej pomocy uczysz się m.in.:
jak rozpoznać stany zagrożenia życia,
jak bezpiecznie użyć EpiPen, Ventolin, Glucagen, Relsed czy aspirynę,
jak nie pomylić objawów zawału z np. atakiem paniki,
jak udzielić pomocy zgodnie z aktualnym prawem i bez strachu o konsekwencje.
Bo apteczka i nawet najlepszy lek nie pomogą, jeśli nie wiesz, jak z nich korzystać.
Zapisz się na szkolenie i naucz się korzystać z leków w pierwszej pomocy
Nie czekaj, aż znajdziesz się w sytuacji kryzysowej. Zdobądź wiedzę i umiejętności teraz – kiedy masz na to czas, spokój i możliwość praktycznego ćwiczenia.
➡️ Skontaktuj się z nami i zarezerwuj miejsce na szkoleniu z pierwszej pomocy.
➡️ Naucz się nie tylko uciskać klatkę piersiową, ale też świadomie i legalnie stosować leki w pierwszej pomocy.
Bo Twoje ręce i Twoje decyzje mogą uratować komuś życie.
Leki w pierwszej pomocy – podsumowanie
Przez lata pierwsza pomoc kojarzyła się głównie z RKO, plastrem i telefonem na 112. Ale dziś wiemy jedno: to, co masz w apteczce, to za mało. Liczy się to, czy wiesz, jak i kiedy z tego skorzystać – również, gdy chodzi o leki.
Nowelizacja ustawy z 2025 roku otworzyła drzwi, z których naprawdę warto skorzystać.
Bo leki w pierwszej pomocy to nie teoria – to konkretne działania, które możesz podjąć, zanim przyjedzie karetka:
glukoza dla osoby z cukrzycą, która właśnie traci świadomość,
adrenalina dla dziecka po użądleniu osy,
aspiryna dla mężczyzny, który osuwa się z bólem w klatce piersiowej,
relsed dla malucha, którego ciało zaczyna drgać.
To już nie jest domena tylko ratowników. To Twoje narzędzie. Twoja odpowiedzialność. Twoja szansa na pomoc innej osobie.
Witaj!
Tworzymy naszego bloga z ogromną pasją i zaangażowaniem. Wkładamy wiele pracy, aby nasze materiały były rzetelne i pomocne. Dzięki temu, co czytasz, możesz zdobyć wiedzę potrzebną do udzielania pierwszej pomocy.
Jeśli chcesz nas wesprzeć, podaruj nam wirtualną kawę.
Będzie nam bardzo miło!
Dziękujemy!
